یادداشتی در خصوص اشغال ایران در جنگ جهانی دوم

یاداشتی در خصوص اشغال ایران در جنگ جهانی دوم

حادثه اشغال ایران در بحبوحه جنگ جهانی دوم، نه یک رخداد ناگهانی و غیرمنتظره، بلکه نتیجه مستقیم مجموعه‌ای از خیانت‌ها، وابستگی‌ها و ضعف‌های ساختاری رژیم پهلوی به رهبری رضاشاه بود. دولتی که در ابتدا با شعار ایجاد امنیت، نظم و توسعه بر سر کار آمد، در نهایت به دلیل فقدان پایگاه مردمی، اتکا به قدرت‌های خارجی و ساختار دیکتاتورمآبانه، در سخت‌ترین آزمون تاریخ خود به کلی فروپاشید و استقلال و تمامیت ارضی کشور را به مخاطره انداخت.

وجهه خیانت این رژیم در این بود که به جای تکیه بر اراده ملت ایران و ایجاد اتحادی ملی در برابر تهدیدات خارجی، تمامی سرمایه و توان کشور را صرف تقویت ساختارهای سرکوب داخلی و خوشخدمتی به منافع قدرت‌های بزرگ، به ویژه بریتانیا، نمود. ارتش به ظاهر قدرتمند رضاشاهی، که هزینه‌های گزاف آن از جیب مردم فقیر ایران پرداخته شده بود، در اولین مواجهه جدی بدون کوچک‌ترین مقاومت معناداری فروپاشید. این امر به وضوح نشان داد که این ارتش نه برای دفاع از مرزهای کشور، بلکه برای حفظ حکومتی مستبد طراحی شده بود.

وجهه ضعف آن نیز هنگامی آشکار شد که رضاشاه، که سال‌ها با قلدری با مردم خود رفتار کرده بود، در مقابل ابرقدرت‌ها حتی جرأت اندکی مقاومت را نیز به خود نداد و با شتاب و ذلتی تحقیرآمیز از قدرت کناره‌گیری کرد و میهن را به اشغالگران سپرد. این ضعف، نتیجه طبیعی حکومتی بود که مشروعیت خود را نه از مردم، بلکه از حمایت خارجی می‌گرفت و هنگامی که آن حمایت به دلایل استراتژیک تغییر کرد، هیچ پایگاهی برای ادامه حیات نداشت.

اشغال ایران توسط متفقین اگرچه به صورت رسمی برای ایجاد کریدور کمک‌رسانی به شوروی انجام شد، اما در باطن، عریان‌کننده ماهیت واقعی روابط بین‌الملل و عواقب شوم وابستگی یک حکومت به بیگانگان بود. این واقعه به ملت ایران ثابت کرد که اتکا به قدرت‌های خارجی، نه تنها امنیت نمی‌آورد، بلکه خود بزرگ‌ترین تهدید برای حاکمیت ملی است.

بنابراین، اشغال شهریور ۱۳۲۰ باید برای ما به عنوان ملتی که همواره طعمه جاه‌طلبی‌های قدرت‌های بزرگ بوده‌ایم، درس بزرگی باشد. درسی که بر لزوم استقلال رأی، تقویت بنیان‌های درونی قدرت ملی، و خوداتکایی در مقابل هرگونه وابستگی به شرق و غرب تأکید می‌کند. تنها با اتکا به اراده مردمی و حفظ استقلال در تمامی ابعاد است که می‌توان از تکرار فجایع تاریخی چون شهریور ۱۳۲۰ جلوگیری نمود.

#خاندان_خیانت